IPM SCHOOL FARMERS EDUCATION PLATFORM

  "IPM SCHOOL" *हुमणीचे एकात्मिक कीड व्यवस्थापण* हुमणी ही महाराष्ट्रासह देशभरातील पिकावर उपजीविका करणारी विध्वंसक कीड आहे.हुमणीची अळी अवस्था सर्वात धोकादायक असते. शास्त्रीय नाव :- Holotrichia consanguinea :-Holotrichia serrata वरील दोन्ही प्रजाती महाराष्ट्रासह देशभरात आढळतात. प्रादुर्भावित पिके :-ऊस,भुईमूग, मिरची,पेरू,नारळ,तंबाखू, बटाटा,सुपारी,इ.तेलबिया, डाळवर्गीय आणि भाजीपाला पिके. जीवनचक्र:- ही कीड इतर कीटकांप्रमाणे अंडी,अळी,कोष आणि भुंगा अश्या चार अवस्थेतुन आपले जीवनचक्र पूर्ण करते. या कीटकाचे जीवन 10 ते 12 महिन्यांत पूर्ण होते.म्हणजेच एका वर्षी हुमणीची एकच पिढी जन्माला येते. *अंडी:-* मादी भुंगे मिलनानंतर अंडी घालतात. लवकर सकाळच्यावेळी अंडी देतात.दुधी पांढऱ्या रंगाची अंडी असतात.एकावेळी मादी 60 ते 70 अंडी देते.त्यामुळे या किडीची संख्या भराभर वाढते. *अळी(हुमणी) :-* 8 ते 10 दिवसात अंड्यातुन दुधी पांढऱ्या रंगाची हुमणी बाहेर पडते.इंग्रजी "C" आकारात हुमणी असते.हुमणी आपल्या चार अवस्थेतुन मोठी होते.त्यातील शेवटच्या तीन अ

  फोटोमधील भुईमूगावरील *ही* लक्षणे *टिक्का (पानावरील ठिपके)* या रोगाची आहेत. टिक्का रोग हा भुईमुग पिकावरील अतिशय महत्वाचा रोग असून या रोगाचा प्रादुर्भाव संपूर्ण भारत तसेच जगातील सर्व भुईमुग उत्पादक देशात आढळून येतो. टिक्का रोग हा दोन प्रकारच्या बुरशीमुळे होतो. भुईमुग पेरणीनंतर १ महिन्यानंतर या रोगाचा प्रादुर्भाव दिसुन येतो. पानांवर लहान गर्द रंगाचे ठिपके आढळून येतात. कालांतराने हे ठिपके मोठे होऊन एकमेकांत मिसळून आकारहीन गर्द तपकीरी रंगाचे होतात. हे ठिपके सरकोस्पोरा पर्सोनाटा या बुरशीमुळे होतात. तसेच सरकोस्पोरा अरबीडीकोला या बुरशी मुळे होणारे ठिपके आकाराने मोठे असतात. ठिपक्याचा रंग गर्द असून त्या भोवती पिवळया रंगाचे गोलाकार कडे आढळुन येते. दोन्ही ठिपक्याचा प्रादुर्भाव पिक फुलोरा आणि आऱ्या लागण्याचे वेळेस होतो. *एकात्मिक व्यवस्थापन:-* रोगाची लक्षणे दिसून येताच रोगग्रस्त पाने तोडून शेताबाहेर टाकावीत. रोगसहनशील वाणांची लागवडीसाठी निवड करावी. पुन्हा-पुन्हा भुईमूग पीक घेणे टाळावे.पीक फेरपालटणी करावी. जेणे करून या काळामध्ये रोगाचे बीजाणू निष्क्रीय होतील. उन्हाळी भुईमूग घेतला असल

  भात हे संपूर्ण देशात सर्वाधिक लागवड केलेल्या पिकांपैकी एक आहे. हे पीक खरीप हंगामात घेतलेल्या सर्वात महत्वाचे पिकांपैकी एक आहे. डोंगराळ भागात आणि जास्त पाणी/पाऊस असलेल्या भागात शेतकरी फक्त भात पिकाची उत्पादने खरेदी करतात. ज्याप्रमाणे सर्व भाजीपाला पिकांमध्ये खरीप हंगामात किडीमुळे पिकाचे नुकसान होते, त्याचप्रमाणे भातपिकातही किडीमुळे पिकाचे नुकसान होते.  शेतकऱ्यांनी एकात्मिक किडी व्यवस्थापन पद्धतीचा वापर केल्यास किटचे व्यवस्थापन चांगले करता येते. एकात्मिक किडी व्यवस्थापनामध्ये फेरोमोन सापळ्यांचा वापर महत्त्वाचा मानला जातो. ज्याच्या वापराने पिकावर येणाऱ्या कीडांचे प्रौढ नर पकडले जातात आणि त्यांची जीवन साखळी तुटते. त्यामुळे पिकात सुरवंट तयार होण्यापूर्वीच किडीचे व्यवस्थापन केले जाते. भात पिकात फेरोमोन सापळे वापरले जातात:-  1. भाताची पाने गुंढाळणारी अली :-  हे भाताचे प्रमुख कीड आहे. या किडीचे वैज्ञानिक नाव Cnaphalocrocis medinalis आहे. या किडीचा प्रादुर्भाव सुरुवातीपासूनच पिकावर दिसून येतो. अनेक ठिकाणी या पानांच्या फोल्डरचा प्रादुर्भाव झाडे लावल्यानंतरच दिसू लागतो. या किडीचे सुरवंट वळलेल्य

  उत्तर:- आपला देश कृषिप्रधान राष्ट्र आहे. शेतातून चांगले उत्पादन घेण्यासाठी शेतकऱ्याने पिकाचे कीड व रोगांपासून संरक्षण करणे अत्यंत आवश्यक आहे. पिकावर परिणाम करणाऱ्या कीड व रोगांसाठी वेळीच उपाययोजना न केल्यास पिकाचे मोठे नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे शेतकऱ्याला नुकसान सहन करावे लागणार आहे.      पिकाचे नुकसान हे मुख्यत: मुख्य पिकाची पाने खाणाऱ्या कीटक, खोडाचे नुकसान करणारे किडे आणि फुले व फळे खराब करणाऱ्या कीटकांमुळे होते. त्यामुळे पिकावर किडींचा प्रादुर्भाव दिसून येतो आणि पिकावर किडीचा प्रादुर्भाव दिसून येताच, किट व्यवस्थापनासाठी विविध पद्धती वापरून पिकाचे नुकसान होण्यापासून वाचवता येते.    तसेच या किडींप्रमाणेच रस शोषणाऱ्या किडींमुळे पिकाचे नुकसान होते. या रस शोषणाऱ्या कीटकांमध्ये ऍफिड्स, थ्रिप्स, पांढरी माशी, तुडतुडे यांसारख्या कीटकांचा समावेश होतो. हे किट झाडांची पाने, देठ, फुले व फळे यांचा रस शोषून घेतात त्यामुळे झाडे निर्जीव दिसतात. तर आज आपण जाणून घेऊया की तुडतुडे पिकाला कसे नुकसान करतात. तुडतुडे:- तुडतुडेचे जीवन चक्रात तीन अवस्था असतात: अंडी, अप्सरा आणि प्रौढ. मादी तुडतुडे आपली अंडी