IPM SCHOOL FARMERS EDUCATION PLATFORM

 *टोमॅटो मधील फळकूज समस्या*  टोमॅटो पिक घेताना शेतकऱ्याला बऱ्याच समस्यांना सामोरे जावे लागते. सर्वांत महत्वाचे म्हणजे पिकावर येणारे कीड आणि रोगाचे व्यवस्थापन वेळीच करणे गरजेचे आहे. त्यामुळे नुकसान कमी होऊन चांगले उत्पन्न मिळेल. शिवाय उत्पन्न खर्चही कमी येईल.    टोमॅटो पिकामध्ये फळे लागायला सुरुवात झाल्यानंतर उद्भवणारी समस्या म्हणजे फळकूज. पिकामध्ये या रोगामुळे खूप मोठ्या प्रमाणात नुकसान होते. त्यामुळे वेळीच उपाययोजना करणे गरजेचे आहे. आज आपण टोमॅटो पिकामध्ये फळकूज होण्याची कारणे आणि त्यावर काय उपाय करता येतील हे पाहूया. *रोगाचा प्रादुर्भाव:-* टोमॅटो पिकामध्ये फळकूज समस्या प्रामुख्याने पावसाळ्यात दिसून येते.  हवामानामध्ये तसेच जमिनीमध्ये जास्त आर्दता रोगाचा प्रादुर्भाव वाढण्यास कारणीभूत असते.  या रोगाला बक आय रॉट म्हंटले जाते.  रोगाचा फळावर प्रादुर्भाव झाल्यावर फळावर तपकिरी रंगाचे, पाण्याने भिजल्यासारखे गुळगुळीत डाग दिसून येतात आणि फळ सडायला सुरुवात होते.  फळ साधारणपणे अर्ध्यापर्यंत सडताना दिसून येते.  नियंत्रण:- रोगाचे नियंत्रण हे करण्यासाठी सुरुवातीपासून काळजी घेणे गरजेचे आहे.  टोमॅटोच

  *🏫IPM SCHOOL🌱* *चवळी सापळा पीक म्हणून वापर:-* शेतकऱ्यांना शेतीमधून चांगले उत्पन्न मिळण्यासाठी नैसर्गिक वातावरणाबरोबर पिकामध्ये येणाऱ्या वेगवेगळ्या समस्यांना सामोरे जावे लागते. चांगले उत्पन्न मिळण्यासाठी सर्वांत महत्वाचे म्हणजे पिकामध्ये येणारे किडीचे चांगल्या पद्धतीने नियंत्रण करणे गरजेचे आहे.   एकात्मिक कीड व्यवस्थापन पद्धतीने किडीचे नियंत्रण केल्यास किडीचा पिकामध्ये प्रादुर्भाव कमी प्रमाणात होऊन पिकाचे होणारे नुकसान कमी करून उत्पादन खर्चही कमी होतो. एकात्मिक कीड व्यवस्थापनामध्ये  सापळा पीक महत्वाचे काम करते. सापळा पीक हे मुख्य पिकामध्ये येणाऱ्या किडींना आकर्षित करून मुख्य पिकाचे रक्षण करते.   वेगवेगळ्या मुख्य पिकामध्ये येणाऱ्या किडीनुसार पिकाभोवती सापळा पीक लावणे गरजेचे आहे. आज आपण चवळी हे सापळा पीक कोणत्या मुख्य पिकाच्या भोवती लावू शकतो हे जाणून घेऊया.  *सापळा पीक - चवळी* * चवळी हे सापळा पीक वेगवेगळ्या मुख्य पिकाच्या भोवती घेऊ शकतो. तसेच चवळी पिकाचा वापर वेगवेगळ्या पिकांमधुन आंतरपीक पद्धतीनेही घेऊ शकतो. त्यामुळे पिकामध्ये येणाऱ्या किडीच्या नियंत्रणासाठी चांगल्या पद्धतीने मदत होत

  *पांढऱ्या माशीच्या प्रतिबंधासाठी खालील उपाय करावेत.* * योग्य वेळी पिकाची लागवड करावी.  * शेत तणमुक्त ठेवावे.   * नत्रयुक्त खतांची शिफारस व संतुलित मात्रा द्यावी,अतिवापर टाळावा,कारण कोवळ्या रोपांचे पांढऱ्या माशी आकर्षित होतात.   * पांढऱ्या माशीला भाजीपाल्याच्या बागेतून दूर ठेवण्यासाठी  पिवळे  चिकट सापळे एकरी ३० - ४० या प्रमाणात लावून घ्यावेत.  * मुख्य पिकासोबत झेंडू हे आंतरपिक करावे .  * मका,ज्वारी किंवा बाजरी सारखे उंच वाढणारी पिकाची मुख्य पिकाच्या कडेने दाट लागवड करावी.  * मल्चिंग पेपरच्या वापराने पीक तनमुक्त राहते. त्यामुळे रसशोषक किडी जसे मावा,पांढरा माशी, तुडतुडे यांचा पिकातील वावर कमी होतो. त्याचबरोबर प्रकाश प्रवर्तनामुळे किडी पिकापासून दूर राहतात. * कीड आर्थिक नुकसान पातळीच्या वर गेल्यास शिफारसीत आंतरप्रवाही कीटकनाशकांचा वापर करावा.  या पद्धतींचा वापर करून पांढऱ्या माशीस चांगला प्रतिबंध करून पीक कीडमुक्त ठेवू शकता.  एकात्मिक कीटक व्यवस्थापनासंबंधित नवनवीन अपडेट्स साठी नक्की सामील व्हा..👇👇   https://www.facebook.com/groups/522198518657687/?ref=share

*शास्त्रीय नाव:- Lucinodes orbonalis* *प्रादुर्भाव लक्षणे:-*  •पीक वाढीच्या सुरवातीच्या अवस्थेपासूनच या किडीचा प्रादुर्भाव होतो.  •पतंग कोवळ्या शेंड्यावर,फळावर अंडी देतो. दोन ते तीन दिवसात त्यामधून अळी बाहेर पडते.  •सुरवातीस अळी शेंड्यामध्ये शिरते, शेंडा आतील बाजूने पोखरते. त्यामुळे शेंडा सुकतो.  •फळे आल्यानंतर अळी फळांचे नुकसान करायला सुरवात करते. अळी शेंड्यामध्ये आणि फळांमध्ये लपून असल्याने कीटकनाशके पोहचू नाहीत.  • फळामध्ये अळी जसे पुढे खात जाते तशी मागे विष्ठा सोडते त्यामुळे फळ बाहेरून डागाळते. गळून पडते. शेतीमालाचा दर्जा खालावतो दर मिळत नाही.  • किडीचे जीवनचक्र 'अंडी- अळी- कोष- पतंग' या अवस्थेतून 35-50 दिवसात पूर्ण होते.      *एकात्मिक कीड व्यवस्थापन:-* • ही कीड वांगी बटाटा पिकामध्ये येते.  • या किडीमुळे पिकाचे ४०-५० टक्के नुकसान होवू शकते. • लागवडीनंतर २० दिवसांनी किंवा दर आठवड्याला सुकलेले शेंडे व किडलेली  फळे आढळल्यास ती गोळा करून नष्ट करावीत. किंवा खोल खड्ड्यात पुरून टाकावी. •किडीचे अंडीपुंज दिसताक्षणी नष्ट करून टाकावेत.  • ट्रायकोग्रामा मित्रकीटक एकरी 100,000 या प्रमा

  भात हे महाराष्ट्रामध्ये पूर्व विदर्भात तसेच कोकणात प्रामुख्याने घेतले जाणारे पिक आहे. खरिपामध्ये भात पिकाचे क्षेत्र मोठ्या प्रमाणात दिसून येते.काही भागात पेरणी केली जाते, तर काही भागामध्ये रोप लावणी द्वारे भात पिक लावले जाते.  भाताचे कमी उत्पादन मिळण्याचे प्रमुख कारण म्हणजे किडीचा प्रादुर्भाव आहे. रोपांच्या अवस्थेपासून ते पिक काढणीपर्यंत वेगवेगळ्या किडींचा प्रादुर्भाव आपल्याला भात पिकामध्ये दिसून येतो. कीड नियंत्रणासाठी पिकामध्ये कोणकोणत्या किडी येतात हे माहिती असल्यास आपल्याला चांगल्या पद्धतीने नियंत्रण करण्यासाठी मदत होईल आणि आपला उत्पादन खर्चही कमी होईल.    भात पिकामध्ये येणाऱ्या किडी:- लष्करी अळी (Spodoptera mauritia):-  अळया लष्कीराप्रमाणे हल्ला करतात. रोपांना मोठया प्रमानात कुरतडतात. अळया पाने कुरतडतात त्यामुळे धानाचे पिक निष्पर्ण होते. तसेच पीक लोंबी अवस्थेत असताना या किडीचा प्रादुर्भाव झाल्यास धानाच्या लोंब्या कुरडल्यामुळे शेतात लोंब्याचा सडा पडलेला आढळतो.अळया रात्री कार्यक्षम असून दिवसा धानावर, बेचक्यात व बांधावरील गवतात लपून बसतात. गादमाशी (Gall midge, Orseolia oryzae):- या

 शेतातील मुख्य पिकापासून नुकसानकारक किडींना परावर्तित करून मुख्य पिकाचे संरक्षण करण्यासाठी सापळा पीक लावले जाते.नुकसानकारक किडींना आकर्षित करणारे दुसरे पीक मुख्य पिकाच्या भोवती लावल्यामुळे कीड त्या सापळा पिकाकडे आकर्षित होते. त्यामुळे मुख्य पिकाचे किडींपासून संरक्षण करता येते.    वेगवेगळ्या पिकामध्ये वेगवेगळ्या किडींचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. त्यानुसार त्या किडीला आकर्षित करणारे पीक लावणे गरजेचे आहे. तरच आपल्याला सापळा पिकाचा फायदा झालेला दिसून येईल.  यासोबतच फायदेशीर मित्रकीटकांना आकर्षित करण्यासाठी सुद्धा वेगवेगळ्या पिकांचा वापर केला जातो. त्यामुळे पिकामध्ये मित्रकिडींची संख्या वाढते आणि शत्रुकिडीचे नियंत्रण चांगल्या पद्धतीने झालेले दिसून येते.  कापुस पिकामध्ये या सापळा पिकांचा वापर करू शकतो:- * कपाशीच्या प्रत्येक 10 ओळीनंतर दोन ओळी मका किंवा चवळीची पेरणी करावी. त्यावर नैसर्गिक मित्र कीटकांचे संवर्धन व वाढ होते. चवळीवर मावा किडीचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात होतो. त्यावर क्रायसोपा, लेडीबर्ड बीटल, सिरफिड माशी अशा मित्र कीटकांचीही वाढ होते. ते मावा किडींची संख्या मर्यादित ठेवण्यास मदत

महाराष्ट्रात सोयाबीन पिकाचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर घेतले जाते.  सोयाबीन पिकांवर हवामानातील  प्रतिकूल बदलामुळे विविध किडीचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. यामुळे पिकाचे नुकसान होते. यामुळे अशा परिस्थितीत सोयाबीन पिकावरील किडीना  प्रतिबंध केल्यास ते नुकसान टाळता येऊ शकते. यासाठी शेतकरी बांधवांना सोयाबीन पिकावरील किडीची माहिती व प्रतिबंधक-नियंत्रण उपाय माहिती असणे. अत्यंत आवश्यक आहे. एकात्मिक कीड व्यवस्थापन:- * कोणत्याही किडीचे नियंत्रण करताना एकात्मिक दृष्टिकोन ठेवणे महत्वाचे आहे.  * किडीचे नियंत्रण करताना किडीची ओळख आणि त्याप्रमाणेच पिकांमधील प्रादुर्भाव लक्षणे ओळखणे महत्वाचे आहे.  * पिकांमध्ये अंडी पुंज दिसल्यास ते गोळा करून नष्ट करावेत. * शेतामध्ये एकरी १० - १२ पक्षीथांबे उभे करा.   * सोयाबीन पिकावर या किडीचा प्रभाव असल्यास शेताभोवती सूर्यफूल आणि एरंडीची रोपे लावूनही ही किड कमी करता येते. * जास्त प्रादुर्भाव असलेल्या पिकाला/रोपांना उपटून ते नष्ट करा. अन्यथा त्याचा प्रादुर्भाव अजूनच वाढत जातो.  * नायट्रोजन युक्त खतांचा वापर शक्यतो कमी करावा.  * पिवळा मोझ्याक व्हायरस रोखण्यासाठी पिवळे व निळे

  सोयाबीन हे महाराष्ट्रातील खरिपामध्ये घेतले जाणारे प्रमुख पीक आहे. राज्याच्या वेगवेगळ्या भागात मोठ्या प्रमाणात याची पेरणी केली जाते. यावर्षी पावसाचे आगमन वेगवेगळ्या भागात वेगवेगळ्या वेळेस झाल्यामुळे काही ठिकाणी पेरणी लवकर झाली तर काही ठिकाणी उशिरा झाली.     सोयाबीन पिकामध्ये किडींचा प्रादुर्भाव सुरुवातीच्या काळापासून दिसून येतो त्यामुळे आपल्याला एकात्मिक पद्धतींचा अवलंब करणे महत्वाचे आहे तरच आपण किडींचे नियंत्रण चांगल्या पद्धतीने करून चांगले उत्पादन घेऊ शकतो. पण राज्यामध्ये वेगवेगळ्या भागात वेगवेगळ्या किडींचा प्रादुर्भाव कमी जास्त प्रमाणात दिसू शकतो. सोयाबीन मध्ये सुरुवातीच्या काळात या किडींचा प्रादुर्भाव दिसून येत आहे.  पाने खाणारी अळी:-   सोयाबीन मध्ये सुरुवातीपासून पाने खाणाऱ्या अळीचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. पीक दोन पानांवर आल्यापासूनच या किडीचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. लहान अळ्या पाने खरवडतात आणि अळी मोठी झाल्यानंतर पानाचा मधला भाग खाऊन फक्त शिराच शिल्लक ठेवते.  पाने गुंडाळणारी अळी:-   सोयाबीनमध्ये दुय्यम असणारी हि कीड सध्या प्रमुख कीड म्हणून दिसून येत आहे.खरिपापाठोपाठ उन्हाळ्यामध्