कापूस पिकांमधील रसशोषक किडी । किडींमुळे होणारे नुकसान । Cotton Pest |

 

कापूस खरिपामधील एक महत्वाचे पीक आहे. या दिवसांमध्ये एकसारखा पाऊस, कमी तापमान आणि जास्त आर्द्रता यामुळे पिकावर किडीचे आणि रोगांचे प्रमाण देखील जास्त प्रमाणात राहते. कापूस पिकाचा विचार करताना या पिकामध्ये खूप किडींचा प्रादुर्भाव होऊन नुकसान होते. 

  पिकाचे प्रत्यक्ष नुकसान करणाऱ्या किडींसोबत रस शोषक किडीही पिकाचे नुकसान बऱ्याच मोठ्या प्रमाणात करू शकतात. रस शोषक किडीमध्ये पांढरी माशी, मावा, तुडतुडे, थ्रिप्स, स्टिंग बग तसेच इतर अनेक किडी पिकाचे नुकसान करतात. ज्यामुळे उत्पादनांवर देखील परिणाम होतो. तर आज आपण कापूस पिकामध्ये कोणत्या महत्वाच्या रस शोषक किडींमुळे नुकसान होते याबद्दल माहिती घेऊया. 

*कापूस पिकाला नुकसान करणाऱ्या प्रमुख रसशोषक किडी

तुडतुडे:-

तुडतुडे हे कापूस पिकाचे एक महत्त्वाची रसशोषक कीड आहे. हे लहान, फिकट हिरव्या रंगाचे कीटक झाडाच्या पानांमधून रस शोषून पिकाचे मोठे नुकसान करतात.

नुकसान:

* पाने पिवळी आणि लालसर होणे: तुडतुड्यांची पिल्ले आणि प्रौढ कीटक पानांच्या खालच्या बाजूला राहून रस शोषतात. यामुळे पानांच्या कडा प्रथम पिवळ्या पडतात आणि नंतर लालसर किंवा तपकिरी रंगाच्या होतात.

* पानांची वाढ खुंटणे: रस शोषल्यामुळे झाडाला पुरेसे पोषण मिळत नाही. परिणामी, पाने वरच्या बाजूला वाटीसारखी वळतात (वाटीसारखी होतात) आणि झाडाची वाढ थांबते.

* उत्पादनात घट: झाडाची वाढ खुंटल्यामुळे पात्या, फुले आणि बोंडे कमी प्रमाणात लागतात. यामुळे कापसाचे एकूण उत्पादन कमी होते.

* "हॉपर बर्न": जास्त प्रादुर्भाव झाल्यास पाने पूर्णपणे वाळून गळून पडतात, ज्यामुळे झाड जळाल्यासारखे दिसते. या स्थितीला "हॉपर बर्न" असे म्हणतात.

मावा:-

मावा हि कीड पिकामध्ये पानांच्या खालच्या बाजूला आणि कोवळ्या शेंड्यावर समूहाने राहून झाडातील रस शोषतात, ज्यामुळे पिकाचे मोठे नुकसान होते.

नुकसान:

* झाडाची वाढ खुंटते:- मावा किडी रस शोषण करतात, ज्यामुळे झाडाला वाढीसाठी आवश्यक पोषण मिळत नाही. परिणामी, पाने आक्रसतात आणि झाडाची वाढ खुंटते.

* चिकट पदार्थ आणि बुरशीचा प्रादुर्भाव:- मावा त्यांच्या शरीरातून 'हनीड्यू' नावाचा गोड, चिकट पदार्थ बाहेर टाकतो. हा पदार्थ पानांवर जमा होतो, ज्यामुळे पाने चिकट होतात. या चिकट थरावर काळ्या बुरशीची वाढ होते. ही बुरशी पानांच्या पृष्ठभागाला झाकून टाकते, ज्यामुळे सूर्यप्रकाश पानांपर्यंत पोहोचत नाही आणि प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेत अडथळा निर्माण होतो. यामुळे झाड अधिक कमजोर होते. 

* उत्पादनाची गुणवत्ता खराब होते:- जर माव्याचा प्रादुर्भाव जास्त प्रमाणात झाला, तर हनीड्यू कापसाच्या बोंडावरही जमा होतो. यामुळे कापूस चिकट होतो आणि त्याची गुणवत्ता खराब होते, ज्यामुळे बाजारपेठेत कमी भाव मिळतो.

* फुलगळ आणि पातेगळ:- माव्याच्या तीव्र प्रादुर्भावामुळे झाडाची ताकद कमी होते, परिणामी फुले आणि पात्यांची गळती होते, ज्यामुळे कापसाचे उत्पादन घटते.

पांढरी माशी:-

 ही पांढऱ्या रंगाची लहान माशी पानांच्या खालच्या बाजूला राहून रस शोषते. यामुळे पाने कोमेजतात आणि जास्त प्रादुर्भाव झाल्यास लालसर होऊन वाळतात.

नुकसान:-

* पांढरी माशी आणि तिची पिल्ले (निम्फ) पानांच्या खालच्या बाजूला राहून पानांमधून रस शोषतात. यामुळे पाने पिवळी पडतात, कोमेजतात आणि कालांतराने गळून पडतात.

* विषाणूजन्य रोगांचा प्रसार: पांढरी माशी ही एक प्रमुख 'वाहक' म्हणून कापूस पिकातील विषाणूजन्य रोगांचा प्रसार करते. ती एका झाडावरील रोगाचे विषाणू शोषून घेते आणि दुसऱ्या निरोगी झाडावर संक्रमित करते. यामुळे कापसामध्ये 'पर्ण कुंचन' (Cotton Leaf Curl Virus) सारखे गंभीर रोग पसरतात. या रोगांमुळे झाडांची वाढ पूर्णपणे थांबते, पाने वाकडी-तिकडी होतात आणि उत्पादन जवळजवळ शून्य होते.

* चिकट पदार्थ आणि बुरशीचा प्रादुर्भाव: माव्याप्रमाणेच, पांढरी माशी देखील शरीरातून 'हनीड्यू' नावाचा चिकट आणि गोड पदार्थ बाहेर टाकते. हा पदार्थ पानांवर जमा होतो, ज्यामुळे पानांवर काळ्या रंगाची बुरशी (Sooty Mold) वाढते. ही बुरशी सूर्यप्रकाशाला पानांपर्यंत पोहोचू देत नाही, ज्यामुळे प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेत अडथळा येतो.

* बुरशी आणि चिकट पदार्थ कापसाच्या बोंडावर जमा झाल्यास कापूस खराब होतो. यामुळे कापसाची प्रत आणि बाजारपेठेत मिळणारा भाव कमी होतो.

फुलकिडे (Thrips):-

फुलकिडे (Thrips) हे अत्यंत लहान, काळ्या किंवा तपकिरी रंगाचे कीटक असतात, जे पानांवर, कळ्यांवर आणि फुलांवर आढळतात. ते पानांच्या पेशींना खरचटून त्यातून बाहेर येणारा रस शोषतात.

नुकसान:-

* पानांची वाढ खुंटणे:- फुलकिडे पानांच्या खालच्या बाजूला राहून रस शोषतात. यामुळे पाने निस्तेज होतात आणि पानांच्या वरच्या बाजूला पांढरे किंवा चंदेरी रंगाचे डाग दिसतात.

* पाने मुरगळणे:- फुलकिड्यांच्या प्रादुर्भावामुळे नवीन येणारी पाने मुरगळतात, वाकडी होतात आणि त्यांची वाढ थांबते. पानांच्या कडा वरच्या बाजूला वळतात आणि पानांचा आकार लहान राहतो. 

* फुले आणि पात्यांचे नुकसान:- फुलकिडे फक्त पानांवरच नाही, तर कळ्या आणि फुलांमध्येही लपून रस शोषण करतात. यामुळे कळ्या आणि फुले कोमेजतात, गळून पडतात आणि बोंड तयार होण्याच्या प्रक्रियेवर परिणाम होतो.

* नुकसानीचे स्वरूप:- फुलकिड्यांच्या प्रादुर्भावामुळे झाडांची वाढ खुंटते, झाड कमजोर होते आणि त्याचा परिणाम थेट कापसाच्या उत्पादनावर होतो.

* फुलकिड्यांचा प्रादुर्भाव साधारणपणे कापूस पिकाच्या सुरुवातीच्या अवस्थेत (लागवडीनंतर ३०-४० दिवसांनी) जास्त दिसून येतो. त्यांचे वेळेवर नियंत्रण करणे आवश्यक आहे, अन्यथा ते पिकाचे मोठे नुकसान करू शकतात.

  या रसशोषक किडीचे वेळीच नियंत्रण केले नाही तर खूप मोठे नुकसान होऊ शकते. या किडींमुळे जवळपास १५-३० टक्के नुकसान करण्याची किडीची क्षमता असल्यामुळे नियंत्रण उपायांचा वापर करणे महत्वाचे आहे. त्यासाठी एकात्मिक कीड व्यवस्थापन पद्धतीचा वापर करणे खूप महत्वाचे आणि प्रभावी ठरेल. 

स्रोत-इंटरनेट 

उत्तर देणाऱ्या शेतकरी मित्रांची नावे:-

शिवाजी चौगले, राधानगरी कोल्हापूर

ओंकार शिवाजी जगदंबे, नांदेड 

गौरव खडसे, अकोला 

सत्यजित मिरपुरे, यवतमाळ 

मोहन तुरे,

भागीनाथ आसने, अहमदनगर 

ज्ञानेश्वर आदबाने, जालना 

क्रुषिभूषण सयाजीराव  गोपाळराव पोखरकर कोतूल ता.अकोले जि.अहिल्यानगर

अविनाश गिरी,

सुनील नाळे, सोलापूर 

विशाल पाटील, कापशी (से), कागल कोल्हापूर 

दिव्याकुमार भोसागे, जयसिंगपूर कोल्हापूर 

  उत्तर दिल्याबद्दल धन्यवाद

*अधिक माहिती साठी आमच्या वेबसाईटला भेट द्या.👇* 

www.greenrevolutions.in

 *Join Us On Social Media Also👇* 

*You Tube:-*

https://youtube.com/@PheromoneTrap?si=KrfCv82YarfHVwTS

 *Instagram:-*

https://www.instagram.com/greenrevolution87?igsh=c3E5MGQ0aDJ2ZDk1

*Facebook:-* 

https://m.facebook.com/groups/522198518657687/?ref=share&mibextid=8oHioR

*Linkedin:-* 

https://www.linkedin.com/company/greenrevolutions/

#ipm #IPM #gogreen #cotton #cottonfarming #pest #suckinginsect #agriculture #smartfarming