IPM SCHOOL FARMERS EDUCATION PLATFORM

  कापूस खरिपामधील एक महत्वाचे पीक आहे. या दिवसांमध्ये एकसारखा पाऊस, कमी तापमान आणि जास्त आर्द्रता यामुळे पिकावर किडीचे आणि रोगांचे प्रमाण देखील जास्त प्रमाणात राहते. कापूस पिकाचा विचार करताना या पिकामध्ये खूप किडींचा प्रादुर्भाव होऊन नुकसान होते.    पिकाचे प्रत्यक्ष नुकसान करणाऱ्या किडींसोबत रस शोषक किडीही पिकाचे नुकसान बऱ्याच मोठ्या प्रमाणात करू शकतात. रस शोषक किडीमध्ये पांढरी माशी, मावा, तुडतुडे, थ्रिप्स, स्टिंग बग तसेच इतर अनेक किडी पिकाचे नुकसान करतात. ज्यामुळे उत्पादनांवर देखील परिणाम होतो. तर आज आपण कापूस पिकामध्ये कोणत्या महत्वाच्या रस शोषक किडींमुळे नुकसान होते याबद्दल माहिती घेऊया.  *कापूस पिकाला नुकसान करणाऱ्या प्रमुख रसशोषक किडी तुडतुडे:- तुडतुडे हे कापूस पिकाचे एक महत्त्वाची रसशोषक कीड आहे. हे लहान, फिकट हिरव्या रंगाचे कीटक झाडाच्या पानांमधून रस शोषून पिकाचे मोठे नुकसान करतात. नुकसान: * पाने पिवळी आणि लालसर होणे: तुडतुड्यांची पिल्ले आणि प्रौढ कीटक पानांच्या खालच्या बाजूला राहून रस शोषतात. यामुळे पानांच्या कडा प्रथम पिवळ्या पडतात आणि नंतर लालसर किंवा तपकिर...

  महाराष्ट्रामध्ये भाताचे पीक काही भागात जास्त प्रमाणात होते तर काही कमी प्रमाणात घेतले जाते. प्रामुख्याने कोकण भागामध्ये मोठ्या प्रमाणात भात पिकवले जाते. चांगले उत्पन्न मिळण्यासाठी अन्नद्रव्य व्यवस्थापन करणे खूप महत्वाचे आहे.    पिकामध्ये अन्नद्रव्य व्यवस्थापन करताना वेगवेगळे रासायनिक खते किंवा युरियाचा वापर कारण्याऐवजी जर युरिया ब्रिकेटचा वापर केला तर खताचा अपव्यय टाळून उत्पादन वाढीसाठी नक्कीच फायदा मिळणार आहे. तर आज आपण हे युरिया ब्रिकेट काय आहे आणि त्याचा वापर कसा करता येईल याची संपूर्ण माहिती घेऊया.  युरिया ब्रिकेट   युरिया ब्रिकेट म्हणजे युरिया खताची दाबून तयार केलेली गोळी. ही गोळी साधारणपणे २.७ ते ३ ग्रॅम वजनाची असते आणि ती हळूहळू जमिनीत विरघळते. यामुळे युरियाची कार्यक्षमता वाढते आणि झाडांना दीर्घकाळ नत्राचा पुरवठा होतो. वापर कधी करावा?  * भात रोप लागणी झाल्यानंतर ७ ते १० दिवसांनी युरिया ब्रिकेटचा वापर करणे सर्वात योग्य मानले जाते. या वेळेस झाडांना नत्राची सर्वाधिक गरज असते आणि ब्रिकेटमुळे त्यांना वेळेवर आणि योग्य प्रमाणात नत्र मिळते. * जर भात रोपांच...

  ऊस पिकामध्ये बऱ्याच किडींमुळे नुकसान होते. शक्यतो पावसाळ्याच्या दिवसामध्ये प्रामुख्याने हुमणी कीड उसाची मुळे खाते त्यामुळे मोठे नुकसान ऊस पिकाचे होऊ शकते तसेच पावसाच्या दिवसामध्ये जास्त आर्द्रता आणि एकसारखा रिमझिम पाऊस त्यामुळे लोकरी मावा किडीचा प्रादुर्भाव सुद्धा अधिक प्रमाणात दिसून येतो.    ऊस पिकामध्ये लोकरी मावा ही एक गंभीर समस्या बनू शकते, विशेषतः जास्त आर्द्रता आणि ढगाळ वातावरणात याचा प्रादुर्भाव वेगाने वाढतो. या किडीमुळे ऊसाचे रस शोषण होते, ज्यामुळे वाढ खुंटते आणि उत्पादनात मोठी घट येते. याच्या प्रभावी व्यवस्थापनासाठी एकात्मिक कीड व्यवस्थापन (IPM) पद्धतींचा अवलंब करणे आवश्यक आहे. ऊस पिकातील लोकरी मावा किडीचे व्यवस्थापन प्रतिबंधात्मक उपाय - * लागवडीसाठी नेहमी निरोगी आणि किडीमुक्त बेण्याचा वापर करा. लागवड करण्यापूर्वी बेणे बुरशीनाशक आणि कीटकनाशकाच्या द्रावणात (उदा. इमिडाक्लोप्रिड किंवा थायमेथोक्झाम) बुडवून प्रक्रिया करून लागण करा. * लोकरी माव्याला काही प्रमाणात सहनशील असलेले वाण (उदा. को-८६०३२, को-८०११, कोएम-०२६५  या वाणांमध्ये माव्याचा प्रादुर्भाव कमी दिसून य...

  भात हे महाराष्ट्रातील आणि भारतातील अनेक राज्यांमध्ये खरीप हंगामातील प्रमुख पीक आहे. भात पिकाची दोन पद्धतीने लागवड केली जाते एक म्हणजे टोकण पद्धती आणि दुसरी म्हणजे रोप लागण. सुक्या जमिनीमध्ये शक्यतो टोकण पद्धती वापरली जाते तर पाणी साचून राहणाऱ्या जमिनीमध्ये रोप लागण पद्धत वापरली जाते. रोप लागवड करताना योग्य काळजी घेतल्यास रोपांची वाढ चांगली होते, मर कमी होऊन उत्पादन वाढते. तर आज आपण जाणून घेणार आहोत कि भाताच्या रोपांची लागण करताना कोणती काळजी घ्यायला हवी.  रोपलागवड करताना घ्यावयाची काळजी:- *रोपे उपटताना घ्यायची काळजी: योग्य वेळ: - रोपे साधारणपणे २० ते २५ दिवसांची झाल्यावर लागवडीसाठी योग्य होतात. यापेक्षा जुनी रोपे उपटल्यास ती जमिनीत रुजायला जास्त वेळ घेतात आणि त्यांची वाढ खुंटते. पूर्व-पाणी व्यवस्थापन:- रोपे उपटण्यापूर्वी १-२ दिवस आधी रोपवाटिकेला (नर्सरी) हलके पाणी द्यावे. यामुळे माती मऊ होते आणि रोपे उपटताना त्यांची मुळे जास्त तुटत नाहीत . काळजीपूर्वक उपटणे: रोपे उपटताना त्यांच्या मुळांना कमीत कमी धक्का लागेल याची काळजी घ्यावी. मुळे तुटणार नाहीत याची खबरदारी घ्या. मुळे जित...

    सर्वच पिकामध्ये किडींच्या प्रादुर्भावामुळे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होते. किडीमुळे होणारे नुकसान टाळण्यासाठी प्रतिबंधात्मक आणि नियंत्रणात्मक असे दोन्ही उपायांचा उपयोग केल्यास नुकसान टाळून खर्चही नियंत्रणात ठेवता येईल. प्रतिबंधात्मक उपायांमध्ये फेरोमोन ट्रॅप (कामगंध सापळे) यांचा वापर अतिशय प्रभावी ठरू शकतो.    होय, कामगंध सापळे (फेरोमोन ट्रॅप) यांचा वापर केल्यास कीड नियंत्रणामध्ये निश्चितपणे आणि खूप प्रभावीपणे मदत मिळते. हे एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा (Integrated Pest Management - IPM) एक महत्त्वाचा आणि पर्यावरणपूरक भाग आहे. कामगंध सापळे खालील प्रकारे कीड नियंत्रणामध्ये मदत करतात: १. किडींचे निरीक्षण (Monitoring): * हा कामगंध सापळ्यांचा सर्वात महत्त्वाचा उपयोग आहे. शेतामध्ये विशिष्ट किडींचा प्रादुर्भाव सुरू झाला आहे की नाही, हे या सापळ्यांमुळे लगेच कळते. * सापळ्यांमध्ये अडकलेल्या नर पतंगांच्या संख्येवरून किडींच्या लोकसंख्येची पातळी आणि त्यांच्या वाढीची गती याचा अंदाज घेता येतो. * यामुळे शेतकऱ्याला कीटकनाशकांची फवारणी कधी करावी, हे ठरवता येते.   * जर सापळ्या...

  पिकामध्ये वेगवेगळ्या किडींच्या मुळे नुकसान होताना पाहायला मिळते, त्यामध्ये पानांचे नुकसान करणारी कीड, खोडाला नुकसान पोहोचवणारी कीड, फळाला नुकसान पोहोचवणारी कीड आणि मुळाला नुकसान पोहोचवणाऱ्या या किडी पिकाला प्रत्यक्ष खाऊन नुकसान करतात तर पिकामध्ये रस शोषण करून पिकाला नुकसान करणाऱ्या किडींच्यामुळेही पिकाचे अधिक नुकसान होऊ शकते.      रसशोषक किडी या शेतीतील पिकांसाठी अत्यंत हानिकारक असतात. यामध्ये पांढरी माशी, मावा, तुडतुडे, थ्रिप्स यासारख्या बऱ्याच किडी पिकाला नुकसान पोहोचवतात. या किडी पिकामध्ये राहून पानांमधून, खोडामधून रस शोषून घेतात, ज्यामुळे पिकाचे नुकसान होते. हे नुकसान केवळ प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष असे दोन्ही प्रकारे होते.  रसशोषक किडीमुळे पिकाचे होणारे प्रत्यक्ष नुकसान:-  रसशोषक किडी (उदा. मावा, तुडतुडे, पांढरी माशी, फुलकिडे, पिठ्या ढेकूण इत्यादी) पानांमधून, कोवळ्या फांद्यांमधून, फुलांमधून किंवा फळांमधून रस शोषून घेतात. हा रस झाडाच्या वाढीसाठी आवश्यक पोषक तत्वे आणि पाणी वाहून नेतो. रस शोषल्यामुळे झाडाला आवश्यक पोषण मिळत नाही.   यामुळे पिकावर...